काठमाडौं । बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरू सेयर कर्जा लगानीमा आक्रमक बनेका छन् । अर्थतन्त्रमा आएको संकुचनका कारण अन्य क्षेत्रमा कर्जाको माग नहुँदा बैंकहरू सेयर कर्जा लगानीलाई प्राथमिकतामा राख्न थालेका हुन् ।

नेपाल राष्ट्र बैंकका अनुसार चालु आर्थिक वर्षको ५ महिना (साउन–मंसिर) मात्रै लगानीकर्ताले बैंक तथा वित्तीय संस्थाबाट १७ अर्ब ८५ करोड २० लाख रुपैयाँ सेयर कर्जा (मार्जिन प्रकृतिको) कर्जा लगानी गरेका छन् ।

यो चालु आवमा गरेको कुल कर्जा लगानीको १०.९४ प्रतिशत हो । राष्ट्र बैंकका अनुसार बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरूले कुल १ खर्ब ६३ अर्ब रुपैयाँ कर्जा लगानी गरेका छन् । सोमध्ये झण्डै १८ अर्ब सेयर कर्जा लगानी गरेका हुन् ।

गत असार मसान्तसम्म बैंक तथा वित्तीय संस्थाले कुल ९० अर्ब ९ करोड ३२ लाख रुपैयाँ मार्जिन कर्जा लगानी गरेकोमा चालु आवको मंसिर मसान्त आइपुग्दा १९.८ प्रतिशतले बढेर १ खर्ब ७ अर्ब ९४ करोड रुपैयाँ पुगेको छ ।

चालु आवमा बैंक तथा वित्तीय संस्थाले भदौमा सबैभन्दा धेरै ८ अर्ब ३२ करोड रुपैयाँ सेयर कर्जा लगानी गरेका थिए । त्यस्तै, साउनमा १ अर्ब ३५ करोड, असोजमा ६ अर्ब ६ करोड, कात्तिक १ अर्ब ९४ करोड र मंसिरमा १८ करोड रुपैयाँ सेयर कर्जा लगानी गरेका छन् ।

पछिल्लो समय नेपाल राष्ट्र बैंकको अपनाएको नीतिगत लचकता, घट्दो ब्याजदर, अधिक तरलता, अर्थतन्त्रका सूचकमा देखिएको सुधार लगायत कारणले सेयर धितो कर्जा लगानी बढेको हो ।

अर्थतन्त्रमा आएको शिथिलता कारण बजारमा उपभोग्य वस्तुको माग बढ्न नसक्दा उत्पादनमूलक, निमार्ण लगायत क्षेत्रमा कर्जाको माग बढ्न सकेको छैन भने अटो, घरजग्गा, सेयर कर्जाको माग भने बढ्दो क्रममा देखिएको छ । राष्ट्र बैंकको कडाइका कारण विगतमा सेयर कर्जा लगानी गर्न चासो नदिएका बैंकहरूले अहिले नीतिगत लचकतासँगै आक्रमक बन्न थालेका हुन् ।

राष्ट्र बैंकले गत वर्षदेखि सेयर धितो कर्जामा एकपछि अर्को नीतिगत लचकता अपनाउँदै आएको छ । सोही कारण सेयर कर्जाको माग र लगानी बढेको हो । राष्ट्र बैंकले आव २०७८/७९ को मौद्रिक नीति मार्फत सेयर कर्जामा ४/१२ करोड रुपैयाँको सीमा लगाएको थियो । त्यसको व्यापक आलोचना भएपछि २०७९/८० को मौद्रिक नीतिबाट ४ करोडको सीमा हटाएर एउटै बैंक तथा वित्तीय संस्थाबाट १२ करोड रुपैयाँसम्म ऋण लिन सक्ने व्यवस्था गरेको थियो । त्यस्तै, गत आवमा त्यसको सीमा बढाएर एक व्यक्तिले १५ करोड र संस्थागत लगानीकर्ताले २० करोड ऋण लिन पाउने व्यवस्था गरेको थियो । चालु आवको मौद्रिक नीतिबाट संस्थागततर्फको २० करोडको सीमा पनि खारेज गरिदिएको छ ।

त्यस्तै, राष्ट्र बैंकले सेयर धितो कर्जाको जोखिम भार पनि घटाएको छ । गत वर्ष मौद्रिक नीति मार्फत २५ लाखसम्मको सेयर धितो कर्जाको जोखिमभार शतप्रतिशत कायम गरेकोमा त्यसको सीमा बढाएर ५० लाख रुपैयाँ पुर्याएको थियो । त्यस्तै, ५० लाख बढीको सेयर धितो कर्जाको जोखिमभार १५० प्रतिशतबाट १२५ प्रतिशतमा झारेको थियो ।

अहिले बैंकिङ प्रणालीमा कायम अधिक तरलता र घट्दो ब्याजदरका कारण पनि सेयर कर्जा बढेको हो । कर्जाको माग नभएपछि बैंकहरूले महिनैपिच्छे ब्याजदर घटाइ रहेका छन् । अधिकांश बैंकले २०८० कात्तिकदेखि नै निक्षेपको ब्याजदर घटाएका छन् । जसकारण बैंकको लागत घट्न गई कर्जाको ब्याजदर समेत घटेको छ । अहिले बैंकहरूको औसत बेसरेट ७ प्रतिशतमा झरिसकेको छ । बार्गेनिङ गर्न सक्ने ग्राहकले साढे ७ प्रतिशत हाराहारीमै ऋण पाउने अवस्था छ ।

करोड बढी ऋण लिने २७ प्रतिशतले बढे

चालु आर्थिक वर्षमा १ करोड रुपैयाँ बढीको सेयर कर्जा लगानी ह्वात्तै बढेको छ । राष्ट्र बैंकका अनुसार चालु वर्षको ५ महिनामा १ करोड बढीको सेयर कर्जा लगानी २७.३ प्रतिशतले बढेको छ । २०८१ असार मसान्तसम्म १ करोड बढीको कुल सेयर कर्जा ५५ अर्ब ९३ करोड रहेकोमा मंसिर मसान्तमा आइपुग्दा बढेर ७१ अर्ब १८ करोड रुपैयाँ पुगेको छ । ५ महिनामै १ करोड माथिको सेयर कर्जा १५ अर्ब २५ करोड रुपैयाँले बढेको हो । राष्ट्र बैंकले संस्थागततर्फको २० करोडको सीमा हटाएसँगै ठूला लगानीकर्ताले धमाधम ऋण लिएर सेयर किन्न थालेको देखिन्छ ।

त्यस्तै, चालु आवमा ५० लाखदेखि १ करोड रुपैयाँसम्मको ऋण लगानी ११.३ प्रतिशत अर्थात् १ अर्ब ४० करोड रुपैयाँले बढेको छ । त्यसैगरी, २५ देखि ५० लाख रुपैयाँसम्मको कर्जा लगानी ५.९ प्रतिशत अर्थात् ८५ करोड ६७ लाख रुपैयाँले बढेको छ ।

२५ लाख मुनिको सेयर कर्जा लगानी वृद्धिदर भने न्यून छ । ५ महिनामा यस्तो कर्जा लगानी ४.६ प्रतिशत अर्थात् ३३ करोड ६७ लाख रुपैयाँले बढेको छ । पछिल्लो समय सानोभन्दा ठूलो रकम लिने लगानीकर्ता ह्वात्तै बढेको राष्ट्र बैंकले जनाएको छ ।