काठमाडौं । पेट फुल्नु, पेट भारी हुनु वा खाना खाएको केही बेरमा निद्रा लाग्नु यी केही लक्षण हुन् जसले पाचन प्रक्रियालाई ढिलो गराउँछ।

यस्ता लक्षण देखिदा तपाईंको दैनिक जीवनको कार्य पनि घट्छ । त्यसैले पाचन शक्ति बढाउन आवश्यक हुन्छ । यदि तपाइँ चाहनुहुन्छ भने, तपाइँ औषधि नलिई पनि आफ्नो पाचन सुधार गर्न सक्नुहुन्छ, र यसका लागि तपाइँले खाना खाँदा खानाको आधारभूत नियमहरूलाई ध्यानमा राख्नु पर्ने हुन्छ ।

औषधि बिना पाचन कसरी सुधार गर्ने?

खानाको आधारभूत नियम ५ साना बिन्दुहरु मिलेर बनेको छ । खाना खाँदा हरेक पटक यी साना कुरालाई ध्यानमा राख्नुभयो भने औषधिबिना नै पाचन क्रियामा सुधार हुन्छ ।

बसेर खाना खानुहोस्

खाना खाँदा एकै ठाउँमा बसेर खानुपर्छ । उभिएर खाना खानु स्वास्थ्यका लागि कुनै पनि हिसाबले फाइदाजनक हुँदैन । जब तपाईं घरमा हुनुहुन्छ, भुइँमा बसेर परम्परागत भारतीय शैलीमा खाना खाने प्रयास गर्नुहोस्

मनलाई शान्त राख्ने

अनौठो लाग्न सक्छ कि शान्त दिमागको पाचन पक्रियासँग के सम्बन्ध रहेको छ र। तर खाना खाँदा मन शान्त हुनुको प्रत्यक्ष सम्बन्ध पाचनसँग हुन्छ। किनकी शान्त दिमागले खाना खाँदा खाना पचाउन र शरीरमा पाचन शक्ति बढाउन आवश्यक हर्मोनको स्राव राम्रोसँग हुन्छ र एसिड–अल्कालीको सन्तुलन कायम रहन्छ

राम्रोसँग चपाएर खाने

खाना सधैं बिस्तारै खानुपर्छ र राम्ररी चपाएर खानुपर्छ। आयुर्वेदमा उचित पाचनका लागि एक गाँस खानेकुरा ३२ पटक चपाउन सिफारिस गरिएको छ। यद्यपि हामीलाई थाहा छ कि आजको समयमा सबैका लागि त्यसो गर्न सम्भव छैन । तर तपाईले खानालाई राम्ररी चपाएर खानु पर्छ जसले गर्दा नरम खाना आन्द्रामा पुग्छ । यसो गर्नाले पाचन शक्ति पनि बढ्छ ।

मस्तिष्कलाई समय चाहिन्छ

तपाईले जे खानुहुन्छ, मस्तिष्कलाई त्यो खाना दर्ता गर्न, यसको सही मात्रा र पोषण आदि बुझ्न २० मिनेट लाग्छ। तब मात्र तपाईको दिमागले तपाईलाई बस अब आवश्यक छैन भन्ने संकेत दिन सक्षम हुन्छ। तर जब तपाइँ टिभी वा मोबाइल हेर्दै खाना धेरै छिटो खानुहुन्छ, मस्तिष्कले तपाइँलाई तपाइँको आवश्यकता पूरा गर्ने संकेत दिन्छ, तपाइँले धेरै खाएको हुन्छ।

इन्जाइम र इन्द्रियहरूको प्रयोग

खानालाई राम्ररी चपाउँदा मुखमा उत्पादन हुने इन्जाइमले यसलाई पचाउन धेरै मद्दत गर्छ। साथै, जब तपाईं आफ्नो सम्पूर्ण इन्द्रियहरू अर्थात् हेर्ने, गन्धन, अनुभूति, स्वाद इत्यादिका साथ खाना खानुहुन्छ, तब शरीरले यस खानाबाट पोषक तत्वहरू राम्ररी ग्रहण गर्न सक्षम हुन्छ र यसले पाचनमा पनि सुधार गर्छ।